"Αντικειμενικοί" προβληματισμοί

Αντώνης Αγγελής

«Αντικειμενικοί» προβληματισμοί

Είναι γεγονός ότι ορισμένα αντικείμενα, λαμβάνοντας υπόψη τις τακτικές-πολιτικές επιλογής, νοηματοδοτούνται έτσι ώστε να διαδραματίσουν το ρόλο του θεματοφύλακα της εθνικής μνήμης. Οι κοινωνίες του γραπτού λόγου, της γραπτής ιστορίας, της χαλαρής μνήμης έχουν ανάγκη την ύπαρξη απτών αποδείξεων της ιστορικότητάς τους. Σ’ αυτήν την περίπτωση το μουσειακό αντικείμενο παρουσιάζεται σαν δεκανίκι της μνήμης και μια τέτοια αντίληψη σαφώς υποστηρίζει, ενισχύει και κλιμακώνει τις συλλεκτικές προσπάθειες, φορτίζοντάς τις ταυτόχρονα με το αίσθημα της εθνικής αναγκαιότητας, του εθνικού χρέους. Χωρίς καμία πρόθεση όλα τα παραπάνω να αποτελέσουν κάποιο είδος μομφής παρά απλές διαπιστώσεις και προβληματισμούς, παρατηρείται ότι ακόμη και σήμερα υπάρχουν μουσειακά αντικείμενα, που καθίστανται μήλον τις έριδος μεταξύ κρατών στη κονίστρα των διακρατικών διεκδικήσεων και διευθετήσεων. Αυτή η πραγματικότητα υποστηρίζει μια υποψία κτητικότητας της ιστορίας, που εκφράζεται μέσα από την κτητικότητα των αντικειμένων. Έχω ωστόσο την εντύπωση ότι ένα αντικείμενο που αποτελεί για παράδειγμα λάφυρο πολέμου για τους νικητές έχει να θυμίζει τόσο σ’ αυτούς όσο και στους νικημένους κάτι, έστω κι αν αυτό το κάτι είναι διαφορετικό, δεν παύει όμως το κάτι αυτό να νοηματοδοτείται και στη μία και στην άλλη περίπτωση ως πολιτισμική αξία. Το ποιος τελικά θα είναι ο κάτοχος του αντικειμένου δε βλέπω κάποια σημαντικότητα σ’ αυτό αφού και στις δύο περιπτώσεις τόσο οι μεν όσο και οι δε θα το κατασκευάσουν ως κατασκευαστή εθνικής συνείδησης. Και βάζοντας τέλος σ’ αυτόν τον μακροσκελή προβληματισμό μήπως τελικά συνεχίζει να βασανίζει τη σκέψη μας και να τροφοδοτεί την εθνικιστική μας υπο-συνείδηση η αντίληψη ότι ο πολιτισμός είναι μια κλίμακα στης οποίας το ανώτατο σκαλί φτάνει μόνο ο λαός που έχει απτές αποδείξεις της ιστορικότητάς του;