ALEKSIOU-EKSELIXI MOUSEION

ΑΛΕΞΙΟΥ ΝΙΚΗ
Πώς εξελίχθηκαν τα μουσεία ανά τους αιώνες;
Η ετυμολογία της λέξης μουσείο δεν είναι άσχετη με την αρχαιότητα, όπως πιθανό γίνεται αντιληπτό με την πρώτη ματιά. Ένα μουσείο σήμερα αποτελείται από έργα τέχνης, τα οποία δημιουργήθηκαν από ανθρώπους με την έμπνευση όμως των μουσών. Τα μουσεία, όπως και κάθε κοινωνικός θεσμός δεν είναι δεδομένες και σταθερές οντότητες που φέρουν πάντα και παντού τα ίδια χαρακτηριστικά, αλλά ο χαρακτήρας τους μεταβάλλεται και καθορίζεται από διαφορετικές κάθε φορά ιστορικές και πολιτισμικές συνθήκες.
Τα πρώτα μουσεία στην ιστορία της ανθρωπότητας απέχουν παρασάγγας από την σημερινή αντίληψη που έχουμε γι αυτά, τόσο που πολλοί δεν μπορούν να τα αποδεχτούν ως μουσεία. Πρώτο μουσείο θεωρείται από πολλούς το Μουσείον των Πτολεμαίων στην Αλεξάνδρεια κατά τα Ελληνιστικά χρόνια. Το μουσείο αυτό σχετίζονταν με τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και απευθύνονταν σε λίγους διανοούμενους . Ήταν χώρος μελέτης και έρευνας. Το γεγονός ότι στεγάζονταν στο χώρο των ανακτόρων και λειτουργούσε για την αύξηση της αίγλης της Δυναστείας του έδινε πολιτικό χρώμα.
Το για πολλούς δεύτερο μουσείο εμφανίζεται χρόνια αργότερα, το 15ο αιώνα στη Φλωρεντία και είναι ίσως αντιπροσωπευτικότερο δείγμα από το προηγούμενο. Είναι το Παλάτι των Μεδίκων, ένα αναγεννησιακό κτίριο με ιδιωτικό χαρακτήρα που αποτέλεσε πρότυπο για αντίστοιχα μουσεία της Αναγέννησης από εύπορες οικογένειες. Τα μουσεία αυτά ονομάζονταν cabinet of curiosities και περιλάμβαναν συλλογές από πολύτιμα, σπάνια και παράξενα αντικείμενα, αλλά κι από αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά γλυπτά. Δεν ήταν ανοιχτά στο ευρύ κοινό και αποσκοπούσαν κυρίως στην επίδειξη πλούτου και κύρους της οικογένειας, έχουν δηλαδή κι αυτά πολιτικό χαρακτήρα. Παράλληλα , συναντάμε την ίδια περίοδο και συλλογές ναών και μονών με εκκλησιαστικά κυρίως κειμήλια.
Το 17ο αιώνα ο τύπος αυτών των μουσείων αρχίζει να υποχωρεί, λόγω των νέων ανακαλύψεων και της ανάπτυξης των επιστημών και τα μουσεία αυτά αποκτούν χαρακτήρα αστικό και εθνικό, αλλαγή που κορυφώνεται κατά το 19ο αιώνα. Οι ιδιωτικές συλλογές γίνονται δημόσιες και στα τέλη του 18ου το Λούβρο μετατρέπεται από παλάτι σε εθνικό μουσείο. Κατά το 19ο τα περισσότερα ευρωπαϊκά μουσεία είναι εθνικά και φιλοξενούν την εθνική κληρονομιά. Ταξινομούν και εκθέτουν τις συλλογές με ακαδημαϊκά κριτήρια και καλλιεργούν την εθνική μνήμη. Παράλληλα, αρχίζουν και δημιουργούνται ειδικά μεγαλόπρεπα κτίρια και αλλάζουν οι πρακτικές ταξινόμησης. Στο Παρίσι συγκεντρώνονται έργα τέχνης και αντικείμενα από χώρες που είχε κατακτήσει ο Ναπολέων με σκοπό την εξέλιξη της ανθρώπινης γνώσης. Μαζί με την ταξινόμηση με βάση επιστημονικούς κώδικες, εφαρμόστηκε και η χρονολογική ταξινόμηση, γεγονός που έβαλε σε νέες βάσεις στη μορφή των μουσείων.
Μέσα από αυτή την πορεία που δόθηκε συνοπτικά παραπάνω, οδηγούμαστε στα σημερινά μουσεία. Από τα μέσα του 20ου αιώνα οι κοινωνικοπολιτικές κι επιστημονικές συνθήκες άλλαξαν κι εξακολουθούν να αλλάζουν με γρήγορους ρυθμούς και να δημιουργούν νέες μορφές μουσείων. Μεγάλο βάρος δίνεται στην επικοινωνία που μπορεί να αναπτύξει το μουσείο με το ευρύ κοινό. Στόχος του μουσείου δεν είναι μόνο η έκθεση του υλικού πολιτισμού, αλλά και η σύνδεση των μουσειακών αντικειμένων με το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτισμικό τους περιβάλλον. Ο ρόλος των μουσείων δεν είναι πια αποκλειστικά παιδευτικός, αλλά κυρίως κοινωνικός και πολιτιστικός. Κι όσο οι συνθήκες αλλάζουν και οι επιστήμες εξελίσσονται, τόσο μεταβάλλεται η μορφή και ο ρόλος των μουσείων, καθώς, όπως επισημάνθηκε προηγουμένως, τα μουσεία δεν αποτελούν διαχρονικές κι αμετάβλητες αξίες, αλλά είναι ευέλικτα κι ευπροσάρμοστα στον κοινωνικό και πολιτισμικό τους ρόλο.